Y học cổ truyền là một hệ thống chữa bệnh hoàn chỉnh đầu tiên xuất hiện dưới dạng văn bản trong khoảng 100 năm trước Công nguyên. Kể từ đó, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Việt Nam đã phát triển những nhánh riêng biệt của họ dựa trên hệ thống ban đầu của Trung Quốc.

Khí là một khái niệm quan trọng trong y học cổ truyền. Khí là một dạng năng lượng thiết yếu tồn tại cả bên trong và bên ngoài cơ thể con người. Nguồn gốc của mọi vận hành trong cơ thể con người và vũ trụ xung quanh chúng ta là một hình thức của khí.

Y học cổ truyền mô tả các khái niệm sinh lý và tâm lý học của con người thông qua khí, khí tương quan với quá trình tâm lý và thể chất cụ thể cũng như trạng thái cảm xúc. Các loại khí thường được gọi trong y học Trung Quốc bao gồm khí huyết, khí nội tạng, khí bổ, khí mạch và khí bệnh. Nguồn bệnh có thể xâm nhập vào cơ thể từ các nguồn như gió, ẩm ướt, nóng, lạnh và khô . 

Bản chất của khí được mô tả bằng các khái niệm âm dương. Âm và dương là nguồn năng lượng đối lập nhưng tồn tại phụ thuộc lẫn nhau. Âm khí được định nghĩa là năng lượng lạnh hoặc mát, và dương khí được định nghĩa là năng lượng nóng hoặc ấm. 

Để được khỏe mạnh, một người cần phải có sự cân bằng giữa âm và dương vì dương cần năng lượng của âm để hoạt động, và âm cần năng lượng của dương để hình thành và huy động. Con người được coi là khỏe mạnh khi khí được lưu thông một cách tự do và có một dòng chảy âm dương cân bằng. 

Khi âm khí không đủ thì dương khí vượt trội hơn và các triệu chứng như nóng bừng, đổ mồ hôi đêm, lo lắng, bồn chồn, huyết áp cao, và có thể xuất hiện táo bón. 

Khi dương khí không đủ thì âm khí lại trội hơn và các triệu chứng như gia tăng cảm giác lạnh, cảm giác mệt mỏi, tiêu chảy, sự trao đổi chất diễn ra chậm với khả năng giữ nước kém, huyết áp thấp, tâm thần vận động chậm phát triển có thể xảy ra. 

Từ ngữ chỉ các cảm xúc khác nhau được theo sau bởi từ “khí”. Ví dụ , sự tức giận được gọi là “nộ khí” và niềm vui được gọi là “hỷ khí”. Vì vậy, khi có sự can thiệp được thực hiện bởi châm cứu hoặc thuốc thảo dược, nó không chỉ nhằm mục đích tác động đến chức năng vận động của cơ thể, mà còn cả chức năng cảm xúc, tinh thần. 

Kinh mạch 

Khí lưu thông qua các kênh năng lượng gọi là kinh mạch. Các kinh mạch tạo thành một hệ thống mạng kết nối các phần của cơ thể lại với nhau và cung cấp khí cho mỗi một phần của cơ thể. Y học cổ truyền liên hệ từng kinh mạch với các chức năng tinh thần, thể chất và cảm xúc riêng biệt . 

Trong y học cổ truyền, chức năng và cảm xúc tinh thần không chỉ giới hạn trong não mà được xem như sự tương tác giữa não và các kinh mạch. Một cách nhìn khác coi bộ não là một phần của mỗi hệ thống kinh mạch, và tình trạng của kinh mạch ảnh hưởng đến não. 

Mạch phổi có liên quan đến sự đau buồn, và vì thế người trong quá trình đau buồn có thể dễ bị nhiễm trùng đường hô hấp. Mô hình y học có thể giải thích phản ứng này bằng khái niệm suy giảm phản ứng miễn dịch do căng thẳng mãn tính gây ra bởi nỗi buồn. Y học cổ truyền sẽ mô tả vấn đề giống như sự căng thẳng cảm xúc gây ra sự mất cân bằng trong kinh mạch phổi, do đó làm cho nó trở nên thiếu khí. 

Châm cứu 

Ở phương Tây, một trong những phương pháp điều trị nổi tiếng nhất của y học cổ truyền là châm cứu và cũng là một trong những phương pháp điều trị lâu đời nhất. Châm cứu đâm cây kim cực mỏng vào cơ thể tại một số điểm để cân bằng dòng chảy của âm và dương thông qua các kinh mạch.

Phương pháp điều trị châm cứu được sử dụng một mình hoặc kết hợp với các thuốc thông thường để điều trị nhiều loại bệnh tinh thần như trầm cảm, lo âu, mất ngủ, đau, nghiện ngập và trầm cảm. 

Trong y học cổ truyền, trầm cảm được coi là biểu hiện tâm thần cực đoan do thừa âm và thiếu dương. Hưng cảm thì ngược lại, là kết quả của một biểu hiện cực đoan của thừa dương và thiếu âm . 

Quá trình chuyển đổi bất thường giữa cực âm và cực dương là tương tự như mô hình của chu kỳ trong chuyển đổi lưỡng cực. Vì vậy, châm cứu đưa kim vào trong cơ thể với mục tiêu tái cân bằng âm dương.

Jingduan Yahg,M.D

Theo vietdaikynguyen

Các bài viết liên quan:

Châm cứu điều trị đau mỏi Châm cứu Trung Y với sức khỏe tinh thần (Phần 2) Câu chuyện y học: 12 thời thần và nhân thể Nghệ thuật trị bệnh hàng ngàn năm tuổi Lão hóa lành mạnh theo quan điểm của đông y Biển Thước: Thần y của những phép màu Dưỡng sinh theo quy luật vận hành 12 kinh lạc của cơ thể người Giải mã cơ chế hoạt động của châm cứu