Một cuộc diễn tập bắn đạn thật của hải quân Trung Quốc trên biển. Ảnh: SCMP

Mới đây, Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) cho biết sẽ ra phán quyết về vụ Philippines kiện “đường lưỡi bò” Trung Quốc đơn phương vẽ ra trên Biển Đông vào ngày 12/7. Khi thời hạn ra phán quyết ngày càng cận kề, Trung Quốc đã có những động thái phản ứng quyết liệt trên hai mặt trận ngoại giao và quân sự, theo Reuters.

Ngày 3/7, Trung Quốc ra thông báo cho biết quân đội nước này sẽ tổ chức các cuộc diễn tập quân sự trên Biển Đông kéo dài từ 5/7 và kết thúc đúng một ngày trước khi PCA ra phán quyết. Theo các nhà phân tích, đợt diễn tập quân sự quy mô lớn kéo dài 7 ngày này là hành động phô trương sức mạnh của Bắc Kinh nhằm chống lại phán quyết, dù họ từ trước tới nay khăng khăng rằng sẽ phớt lờ quyết định của tòa.

Thông báo của Cơ quan An toàn Hàng hải Trung Quốc cho hay đợt diễn tập diễn ra trên một khu vực rộng lớn từ đảo Hải Nam kéo xuống quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam, và tàu thuyền nước ngoài bị cấm hoạt động ở khu vực này.

Theo bình luận viên Jeremy Page của WSJ, tuyên bố trên của Trung Quốc có thể là một lời thách thức đối với Mỹ, khi mới chỉ một ngày trước đó, hải quân Mỹ thông báo một cụm tàu sân bay chiến đấu của nước này sẽ hoạt động trên Biển Đông, dù không tiết lộ chi tiết địa điểm và thời gian. Trong những tuần trước đó, các tàu chiến của hải quân Mỹ cũng đã diễn tập trên vùng biển chiến lược này.

Page cho rằng thời điểm và vị trí mà Trung Quốc tiến hành đợt diễn tập này dường như thể hiện ý đồ khiêu khích của Bắc Kinh. Đợt diễn tập cũng diễn ra gần như đồng thời với cuộc tập trận hải quân Vành đai Thái Bình Dương do Mỹ dẫn đầu ở Hawaii, trong đó tàu chiến Trung Quốc cũng được mời tham gia.

Trong bài phát biểu nhân dịp kỷ niệm 95 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc mới đây, Chủ tịch Tập Cận Bình tuyên bố rằng Trung Quốc sẽ “không bao giờ nhượng bộ chủ quyền”, thậm chí còn khẳng định nước này “không sợ rắc rối”.

Page cho rằng Trung Quốc đang tìm mọi cách có thể để “dằn mặt” Mỹ cùng các đồng minh và đối tác trong khu vực, vì họ lo sợ phán quyết của PCA có thể châm ngòi cho những vụ kiện tương tự mà các nước có tranh chấp với Bắc Kinh trên Biển Đông có thể thực hiện.

Các quan chức quốc phòng Mỹ dự đoán rằng ngoài việc tổ chức diễn tập hải quân để phô trương sức mạnh, Trung Quốc còn có thể có những hành động quân sự quyết liệt hơn sau khi PCA ra phán quyết. Bắc Kinh có thể tuyên bố thiết lập vùng nhận diện phòng không (ADIZ) trên Biển Đông, tương tự những gì họ đã làm ở biển Hoa Đông năm 2013, nhằm kiểm soát gần như toàn bộ vùng trời khu vực này.

Một động thái quân sự nữa mà Trung Quốc có thể tiến hành là bồi lấp, xây thêm các đảo nhân tạo phi pháp trên những bãi cạn khác, ngoài 7 đảo nhân tạo mà nước này đã cải tạo trái phép trên các bãi đá thuộc chủ quyền Việt Nam ở quần đảo Trường Sa. Mục tiêu tiếp theo mà Bắc Kinh có thể nhắm tới là bãi cạn Scarborough, bị Trung Quốc kiểm soát từ tay Philippines vào năm 2012.

Giới quan sát lo ngại rằng những động thái quân sự quyết liệt của Trung Quốc trước thềm phán quyết “đường lưỡi bò” có thể làm gia tăng đáng kể căng thẳng vốn đã rất nóng ở Biển Đông. Mỹ tuyên bố họ sẽ “có hành động” nếu Trung Quốc lập ADIZ trên Biển Đông hay bồi lấp bãi cạn Scarborough, nhưng không nói rõ biện pháp hành động của họ là gì.

Tháng trước, hải quân Mỹ đã điều hai cụm tàu sân bay chiến đấu đến biển Philippines để diễn tập cùng tàu chiến Ấn Độ và Nhật Bản. Sau đó, cụm tàu USS Ronald Reagan đã tiến vào Biển Đông để “giữ cho vùng biển này rộng mở cho tất cả”, theo tuyên bố của Chuẩn đô đốc John Alexander, chỉ huy trưởng Biệt đội 70, đơn vị biên chế cụm tàu USS Ronald Reagan.

Tuy nhiên, Trung Quốc tố cáo rằng chính Mỹ mới là bên gây ra căng thẳng ở Biển Đông. Đại tá Ngô Khiêm, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Trung Quốc, cho rằng việc Mỹ điều lực lượng đến Biển Đông là “hành động quân sự hóa, đe dọa hòa bình và ổn định khu vực”. Ông này cảnh báo rằng Mỹ đang “tính toán sai”, và tuyên bố “quân đội Trung Quốc không bao giờ chịu khuất phục thế lực bên ngoài”.

Phổ biến lập trường

Trong khi lên kế hoạch tổ chức diễn tập hải quân rầm rộ trên Biển Đông, Trung Quốc cũng có những động thái quyết liệt không kém trên mặt trận ngoại giao nhằm đối phó với phán quyết của PCA.

“Chúng tôi không biết, không quan tâm đến việc khi nào phán quyết được đưa ra, vì dù quyết định của tòa có thế nào đi chăng nữa, chúng tôi cho rằng nó hoàn toàn sai trái”, ông Lưu Hiểu Minh, đại sứ Trung Quốc tại Anh, trả lời phỏng vấn của Reuters về phán quyết “đường lưỡi bò”.

Bình luận viên David Brunnstrom cho rằng cách phản ứng kiểu này của Trung Quốc không chỉ là sự bác bỏ trật tự luật pháp quốc tế, mà còn là thách thức trực tiếp đối với Mỹ, khiến căng thẳng trên Biển Đông chỉ càng gia tăng.

Theo các chuyên gia an ninh, giới chức ngoại giao quốc tế, tuy ngoài miệng nói là phớt lờ, Trung Quốc trên thực tế đã huy động bộ máy tuyên truyền của mình để biến vụ kiện mang tính pháp lý này trở thành một “cuộc chiến bảo vệ chủ quyền chính trị và lãnh thổ chống lại Mỹ”.

Trung Quốc đã tổ chức hàng loạt hội nghị với các phóng viên và nhà ngoại giao để “bày tỏ lập trường” bằng các bài xã luận và báo cáo nghiên cứu trên khắp thế giới. “Lý lẽ của Manila không thể nào đứng vững được”, bài viết trên tờ China Daily phiên bản ở New Zealand nhấn mạnh.

Các nhà ngoại giao châu Á và phương Tây cho biết những đồng nghiệp Trung Quốc của họ liên tục đưa ra vấn đề này ở mọi cấp độ. “Luận điệu đó được họ nêu ra liên tục. Chúng tôi chưa từng thấy điều gì tương tự như vậy những năm trước”, một đại diện ngoại giao phương Tây ở châu Á cho hay.

Truyền thông Trung Quốc nói rằng 60 nước trên thế giới đã ủng hộ lập trường “giải quyết tranh chấp lãnh thổ bằng đàm phán song phương, không qua tòa quốc tế” của họ, tuy nhiên tới nay chỉ có vài nước công khai tuyên bố ủng hộ quan điểm này.

Trong khi đó, các quan chức Mỹ cũng đang hối thúc các nước Đông Nam Á đoàn kết trong một mặt trận thống nhất để bảo vệ tự do hàng hải, thượng tôn pháp luật trên Biển Đông. Anh, Australia và Nhật Bản cùng nhiều nước khác cũng đã lên tiếng ủng hộ lập trường của Mỹ tại khu vực này.

Các nguồn tin thân cận với đội ngũ luật sư của Philippines cho biết họ rất tự tin vào một phán quyết của PCA có lợi cho Manila và sẽ tạo ra sức ép lớn đối với những động thái trong tương lai của Bắc Kinh.

Trong các phiên tranh luận tại tòa, để thuyết phục các thẩm phán PCA, đội ngũ luật sư của Philippines đã trưng ra hình ảnh so sánh cho thấy đường băng sân bay Schiphol tại thủ đô Amsterdam của Hà Lan nằm lọt thỏm trong đường băng Trung Quốc xây dựng phi pháp trên đảo nhân tạo ở Trường Sa.

“Chúng tôi biết rằng các thẩm phán đều đã đến sân bay Schiphol. Chúng tôi nghĩ rằng họ đã nhận ra vấn đề”, nguồn tin nói.

Trí Dũng – Theo Vnexpress