Họ Dương là một trong số những dòng họ cổ xưa nhất của người Việt. Theo suốt chiều dài lịch sử dân tộc thì thời kỳ nào họ Dương cũng có những người tài giúp nước.
Buổi đầu dựng nước
theo gia phả họ Dương thì vào năm 2879 TCN Kinh Dương lập ra nhà nước đầu tiên là Xích Quỷ với nhiều bộ lạc, có Lạc tướng họ Dương giúp Vua dựng nước thuở sơ khai.
Lạc Long Quân kế tục, tiếp đến Hùng Vương thứ nhất từ năm 1524 TCN, thống nhất 15 bộ lạc. Thái sư Quốc công Dương Minh Tiết giúp Vua đổi tên nước là Văn Lang, chia đất nước thành 15 bộ để dễ bề cai quản.
Đến đời Hùng Vương thứ 6, hậu duệ của Thái sư Quốc công Dương Minh Tiết là Lạc tướng Dương Minh Thắng đem quân đến đất Vũ Ninh đánh giặc Ân. Sau khi đánh tan giặc, Dương Minh Thắng ở lại Vũ Ninh, đưa con cháu và dân chúng đến đây, ổn định làng ấp, củng cố lực lượng bảo vệ đất nước.
Ở Vũ Ninh, Dương Minh Thắng lập ấp Long Vỹ, dân chúng nơi đây ngày càng đông đúc, trù phú, đặc biệt là họ Dương. Vùng đất này ngày nay chính là ở Đình Bảng, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Vì thế mà vùng Vũ Ninh (Bắc Ninh ngày nay) được xem là nơi phát tích của họ Dương.
Sau này họ Dương dù phát triển đến nơi đâu cũng đều xem cụ tổ là Dương Minh Tiết.
Thời kỳ bắc thuộc: Dương Thi Sách
Vào thời kỳ bắc thuộc, nhiều lần người Việt đã nổi lên chống lại phương bắc nhằm giành độc lập cho dân tộc, có 10 cuộc khởi nghĩa lớn, trong đó họ Dương lãnh đạo 3 cuộc khởi nghĩa và đem lại độc lập tự chủ cho dân tộc.
Năm 34 SCN Nhà Hán cử Tô Định đến làm Thái thú Giao Chỉ, Tô Định là kẻ tham lam, nâng thuế để vơ vét của dân, lại bắt dân chúng vào rừng xuống biển ngò ngọc trai, vật quý khiến dân chúng khắp nơi oán thán.
Họ Dương lúc này vẫn nối đời làm Lạc tướng, có Dương Thi Sách là người Chu Diên, con của Lạc tướng Dương Thái Bình liên kết với Lạc tướng các Châu khác chống nhà Hán.
Dương Thi Sách kết duyên với con gái Lạc tướng Mê Linh là Trưng Trắc, cầm quân chống Tô Định nhưng bị Tô Định bắt được và giết chết, điều này gây bất bình lớn trong dân chúng và các Lạc tướng. Vợ ông là Trưng Trắc nối tiếp sự nghiệp của chồng, cùng em gái là Trưng Nhị, em chồng là Dương Thi Bằng tiếp tục lãnh đạo cuộc khởi nghĩa đánh bại được Tô Định, lấy lại 65 thành trì đem lại độc lập cho dân tộc, lất tên nước là Lĩnh Nam.
Dương Thanh
Đến thời thuộc Đường, Lý Tượng Cổ giữ chức An Nam đô hộ phủ, nhưng là kẻ tham lam, Lý Tượng Cổ ban hành một loạt các chính sách nhằm vơ vét tài nguyên của cải. Ở đồng bằng thì bắt dân chúng phải khái thác khoáng sản, lâm sản, cống nạp chim thú quý; ở miền biển thì bắt dân phải nộp san hô, ngọc trai, hải sản quý hiếm. Muôn dân trăm họ lầm than.
Hào trưởng các nơi vì bảo vệ dân chúng địa phương mình mà nổi lên chống lại. Hào trưởng Hoan châu (Nghệ An ngày nay) là Dương Thanh được lòng dân chúng nhất, ông rất chăm lo cho dân chúng.
Dương Thanh tập hợp dân chúng tấn công vào thành Tống Bình (thành Thăng Long sau này), Lý Tượng Cổ cùng toàn quân Đường bị tiêu diệt, An Nam giành được độc lập.
Sau đó Dương thanh quản lý đất nước, xây dựng quân đội nhiều lần đánh bại cuộc tấn công của quân nhà Đường.
Không sao thắng được Dương Thanh, quân nhà Đường dùng tiền và chức tước mua chuộc ông cũng không được, quân Đường lại mua chuộc các tướng lĩnh khác, lại tung tin khiến họ chia rẽ nghi kỵ lẫn nhau.
Tháng 6/820 quân Đường tấn công, quân của Dương Thanh bị mua chuộc và chia rẽ không đồng lòng vì thế mà thua trận, Dương Thanh phải đưa quân rút đi. Các tướng nhà Đường phao tin về Triều đình là giết dược Dương Thanh để lĩnh thưởng.
Năm 828 Dương Thanh phối hợp quân các nơi, khi cơ hội đến lập tức tấn công đánh bại quân Đường, chiếm lại thành Tống Bình. Từ đó An Nam giành được độc lập kéo dài đến năm 836.
Dương Đình Nghệ mang lại độc lập cho dân tộc
Đến năm 906 nhà Đường lọan lạc, Khúc Thừ Dụ là hào tộc giào có lại thương người, tự xưng là Tiết độ sứ, đây là người bản địa đầu tiên xưng Tiết độ sứ, rồi xin nhà Đường cho giữ chức này. Nhà Đường lúc này ở xa lại sắp sụp đổ nên đồng ý.
Họ Khúc qua hai đời Khúc Thừ Dụ và Khúc Hạo xây dựng đất nước hùng mạnh, sẵn sàng đương đầu với phương bắc sau này.
Tuy nhiên đến đời Khúc Thừa Mỹ thì khác, ông không còn khoan sức dân như trước mà ban hành thuế khóa và lao dịch nặng nề khiến dân oán thán. Vì vậy mà khi nhà Nam Hán tiến đánh, Khúc Thừa Mỹ không được lòng dân, đơn độc nên chống nổi và bị bắt.
Lúc này một tướng của Khúc Hạo là Dương Đình Nghệ rèn quân mã tấn công quân Nam Hán. Năm 931 Dương Đình Nghệ đưa quân chiếm được thành Đại La (tức Thăng Long sau này), nhà Nam Hán tiếp tục cho quân sang nhưng đều bị đánh bại.
Dương Đình Nghệ đánh bại nhà Nam Hán mở ra thời kỳ tự chủ lâu dài cho dân tộc, chấm dứt thời kỳ lâu dài bắc thuôc. Tiếc là ông bị kẻ phản bội Kiều Công Tiễn giết chết nên không thể lên ngôi Vua, nhưng con rể của ông là Ngô Quyền đánh bại được Kiều Công Tiễn, lại đánh bại được quân Nam Hán, lên ngôi Vua, phong Dương Như Ngọc làm Hoàng hậu.
Dương Vân Nga
Thời nhà Tiền Lê, vào cuối năm 979 xả ra vụ án giết Vua Đinh Tiền Hoàng và cả con trưởng Đinh Liễn, lúc này Đinh Toàn mới chỉ 6 tuổi, Triều đình rối loạn, nhân cơ hội này nhà Tống nhanh chóng chuẩn bị binh lực tiến đánh Đại Cồ Việt.
Trước tình thế Giang Sơn có thể một lần nữa trở lại thời kỳ bắc thộc, Thái hậu Dương Vân Nga đã mặc áo Hoàng bào cho Thập đạo tướng quân Lê Hoàn, cùng binh sĩ tôn ông làm Vua, thống nhất lực lượng chống Tống. Nhờ đó Lê Hoàn tập hợp được sức mạnh dân tộc đánh tan quân Tống.
Vua Lý Thần Tông
Đến thời nhà Lý, theo lịch sử thì vua Lý Nhân Tông không có con trai, nên chọn con trai của em mình là Sùng Hiền hầu lên ngôi Vua. Con trai của Sùng Hiền hầu tên là Lý Dương Hoán.
Tuy nhiên theo bộ “Dương tộc kỷ sử” của Thừa tướng Quốc công Dương Đình Tiến khởi soạn nói rõ hơn.
Theo ghi chép từ chính tay của Dương Đình Tiến thì ông là Thừa tướng nhà Lý, ông có người con gái xinh đẹp là Dương Phương Hoài gả cho vua Lý Nhân Tông, tuy nhiên vua Lý Nhân Tông không có con trai nối dõi.
Theo ghi chép từ lịch sử thì vua Lý Nhân Tông chọn con trai của em mình Sùng Hiền Hầu nối ngôi, nhưng các nguồn sử lại không ghi rõ Sùng Hiền Hầu là ai? Tên gì? Chỉ ghi chép rất chung chung là em Vua.
Nhưng “Dương tộc kỷ sử” nói rõ hơn rằng Sùng Hiền Hầu là em của Hoàng hậu Dương Phương Hoài, tên là Dương Công Khanh. Con trai của Sùng Hiền Hầu Dương Công Khanh tên là Dương Hoán. Khi được vua Nhân Tông cho vào cung chọn nối ngôi thì mang họ Lý tên là Lý Dương Hoán.
Như vậy ghi chép trong “Dương tộc kỷ sử” giống với lịch sử, nhưng “Dương tộc kỷ sử” bổ sung thêm Sùng Hiền Hậu là em vợ của Vua, chứ không phải là em ruột Vua.
Vua Lý Nhân Tông không có con trai, Lý Dương Hoán lên ngôi Vua giúp nhà Lý tiếp tục Vương triều của mình.
Đền Đô – nơi thờ 8 vị Vua nhà Lý, trong đó có Lý Thần Tông. (Ảnh: Binh Giang, Wikipedia)
Khoa bảng họ Dương
Vào cuối thời nhà Trần, quan trường có nhiều biến loạn, nhiều người họ Dương phải đổi họ để tránh bị truy sát.
Qua các Triều đại, Họ Dương có nhiều người đỗ đạt với 50 tiến sĩ, ngoài ra còn có 7 người thi đỗ võ học.
Tiêu biểu các bậc hiền thần như Trạng nguyên Đào Sư Tích (gốc họ Dương). Trạng nguyên Dương Phúc Tư, v.v..
Các chi họ Dương có truyền thống đỗ đạt là: chi Họ Dương ở Lạc Đạo (Hưng Yên); Lạc Thổ, Thuận Thành, Bắc Ninh; Cổ Lễ, Nam Định; Vân Đình, Hà Nội; Yên Lộc, Can Lộc, Hà Tĩnh; Quỳnh Đôi, Quỳnh Lưu, Nghệ An; Vĩnh Mỗ, Yên Lạc, Vĩnh Phúc, v.v.
Họ Dương có nhiều gia đình có nhiều người như ông cháu, cha con, anh em đều đỗ tiến sĩ như:
Ông cháu Dương Bính, Dương Cảo (Đông Anh) đỗ tiến sĩ.
Ông cháu Dương Tịnh, Dương Đôn Cương (Yên Lạc) đỗ tiến sĩ
Ông cháu Dương Đức Giản, Dương Tông (Mê Linh) đỗ tiến sĩ
Ông cháu Đào Sư Tích, Dương Bạt Trạc (Nam Trực ) đỗ tiến sĩ
Ông cháu Dương Khuê, Dương Thiệu Tường (Ứng Hòa) đỗ tiến sĩ
Cha con Dương Trực Nguyên, Dương Hạng (Thường Tín) đỗ tiến sĩ
Ba anh em Dương Dận, Dương Thiều, Dương Vị (Thạch Hà) Tiến sĩ võ
Hai anh em Dương Trọng Khiêm, Dương Sử (Văn Lâm) đồ Tiến sĩ
Thời thuộc PHáp họ Dương có nhiều người tham gia các phong trào yêu nước.
Ngày nay họ Dương có mặt ở khắp 63 tỉnh thành, nhưng nhiều nhất là ở Bắc Ninh, Bắc Giang đây là chiếc nôi phát tích của họ Dương.
Có những làng xã chỉ toàn người họ Dương như Tân Yên, Yên Dũng (Bắc Giang); Châu Cổ Pháp (nay là 2 huyện Từ Sơn và Tiên Du thuộc Bắc Ninh)
Trần Hưng
Theo trithucvn.co
Các bài viết liên quan:
Những câu chuyện xưa về những người mẹ tài đức giáo dục con cái
Giai thoại về công dụng của Ngưu Hoàng
“72 phép biến hóa của Tôn Ngộ Không”
Giải đáp những nghi vấn thời đại Hùng Vương qua “Hùng Vương Sự Tích Ngọc Phả Cổ Truyện”
Lai lịch bí ẩn về vị sư phụ đầu tiên của Tôn Ngộ Không
200 năm trước khi bị Pháp xâm lược, Đại Việt đã đánh bại Tây phương
Trận đánh kinh điển: “Thuyền cỏ mượn tên” được tái xuất hiện trong sử Việt
Xuất thân cùng lá số tử vi làm sáng tỏ Trần Thủ Độ
Chưa có ý kiến... bạn sẽ là người đầu tiên đưa ra ý kiến!