Trần Quốc Toản được nhiều người biết đến với câu chuyện bóp nát quả cam khi không được dự Hội nghị Bình Than vì còn ít tuổi, sau đó Trần Quốc Toản đã tập hợp gia nô với hơn 1.000 người thành một đội quân chống lại quân Nguyên Mông lần thứ 2 năm 1285.
Đội quân của Trần Quốc Toản nổi tiếng trong lịch sử với lá cờ thêu 6 chữ vàng “phá cường địch báo Hoàng ân” nghĩa là “phá giặc mạnh, báo ơn vua”. Nhiều người Việt đều biết đến Trần Quốc Toản qua sách giáo khoa được học từ nhà trường.
Theo một số sách sử để lại thì Trần Quốc Toản đã tử trận trong cuộc giao chiến với quân Nguyên, để lại nhiều tiếc nuối cho người Việt. Nhiều sách sử không có ghi chép chi tiết về cái chết này, thậm chí năm mất cũng không nhất quán.
Tuy nhiên cũng có nhiều văn tự và sách sử để lại cho thấy Trần Quốc Toản hoàn toàn không bị tử trận mà vẫn sống cho đến tận lúc già.
Thân thế
Theo ghi chép từ lịch sử thì Trần Quốc Toản là con của Vũ Uy vương Trần Nhật Duy và bà Trần Ý Ninh, ông là cháu nội của vua Trần Thái Tông.
Sau khi nhà Trần đánh thắng quân Nguyên lần thứ nhất (năm 1258), vua Trần lo rằng một khi quân Nguyên thắng được Tống thì sẽ rộng đường tiếp tục tiến đánh Đại Việt nữa nên cử Trần Nhật Duy và vợ là Trần Ý Ninh cùng một số tướng sang giúp nhà Tống.
Các trận đánh nổi tiếng của quân Tống chống lại quân Nguyên ở thành Điếu Ngư và thành Tương Dương đều có sự giúp đỡ của Vũ Uy Vương cùng các tướng Đại Việt, trong đó trận đánh ở thành Điếu Ngư có xuất hiện trong bài “Hịch tướng sĩ” của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn.
Trần Quốc Toản được sinh ra ở đất Tống năm 1267, vì thế mà có quen biết rất nhiều bạn bè là Hoàng tộc nhà Tống.
Năm 1279 nhà Tống bị quân Nguyên Mông đánh bại hoàn toàn, Trần Quốc Toản trở về nước, một số quân Tống cũng chạy sang lánh nạn ở Đại Việt trong đó có hoàng tử Triệu Trung.
Hoàng tử Triệu Trung và em gái là công chúa Triệu Hoa cùng quân của mình sau khi sang Đại Việt đã nương thân dưới trướng của Trần Nhật Duật, tham gia cùng quân Đại Việt chống lại quân Nguyên Mông, quân của Trần Quốc Toản sau này cũng đặt dưới sự chỉ huy của Trần Nhật Duật.
Trần Quốc Toản thưở nhỏ ở Tống nên cũng quen biết với Triệu Trung, nay lại nhờ cùng dưới trướng của Trần Nhật Duật mà Trần Quốc Toản thân thiết hơn với công chúa Triệu Hoa, công chúa là người tài hoa và vô cùng xinh đẹp, hai người cảm mến yêu thương nhau và đã nên nghĩa vợ chồng sau này.
Sách sử mô tả tất sơ lược cái chết của Trần Quốc Toản
Một số sách sử có ghi chép về cái chết của Trần Quốc Toản nhưng không chi tiết. Theo cuốn “Việt sử kỷ yếu” thì “khi Ô Mã Nhi đánh vào Vân Đồn để cướp lại lương thực, quân của Trần Quốc Toản và Trần Khánh Dư chống trả kịch liệt. Trần Quốc Toản bị thương trong trận đánh này và qua đời ngày 2/2 âm lịch, khi mới 18 tuổi”.
Cũng có sách lại cho rằng Trần Quốc Toản tử trận trong trận đánh tại sông Như Nguyệt vào tháng 5 năm ất dậu (1285).
Sách sử của nhà Nguyên là “Kinh thế đại điển tự lục” có ghi chép rằng: Đến sông Như Nguyệt, Nhật Huyên sai Hoài Văn hầu đến đuổi thì bị giết”
Sách Đại việt sử ký toàn thư có ghi rất ngắn gọn: “Đến khi Hoài Văn hầu Trần Quốc Toản mất, vua rất thương tiếc, đích thân viết văn tế và gia phong tước Vương”.
Cuốn “Đông A di sự” cùng gia phả họ Trần cho thấy Trần Quốc Toản không tử trận
Thế nhưng trong gia phả hậu duệ nhà Trần cho rằng Trần Quốc Toản không chết trận. Khi nhà Nguyên mạt, rất nhiều cuộc khởi nghĩa người Hán nổ ra để đánh đuổi nhà Nguyên, vợ chồng Trần Quốc Toản cùng vợ trở về phương bắc khởi binh khôi phục nhà Tống.
Sau này trong cuộc khởi nghĩa lớn nhất chống lại nhà Nguyên của Trần Hữu Lượng, có rất nhiều người là con cháu hậu duệ của vợ chồng Trần Quốc Toản tham gia.
Cuốn gia phả của hậu duệ Trần Quốc Toản là “Viêm phương Trần tộc Lưu phả” có ghi lại rằng vợ của Trần Quốc Toản là công chúa cuối cùng triều đại nhà Tống là Triệu Ngọc Hoa. Gia phả cũng nói rõ Trần Quốc Toản sống rất thọ chứ không hề tử trận.
Một cuốn sách khác là “Đông a di sự” ghi chép lại chính xác những sự kiện nhà Trần, do chính những người trong dòng họ nhà Trần ghi chép lại rằng: Tháng tư niên hiệu Hưng Long thứ 7 (1299) nội cung nhà Trần phát hiện ra chuyện tình giữa quan Xử Mật Viện trong cung là Đoàn Nhữ Hài cùng cung nữ Giao Châu. Theo đó cả hai bị khép vào tội chết.
Tuy nhiên nhờ có sự có mặt kịp thời của Huệ Túc Phu Nhân mà cung nữ Giao Châu được cứu, còn Đoàn Nhữ Hài làm Xử Mật Viện là người của họ Đông A nên giao cho Thân Vương xử.
Theo lệ nhà Trần thì các Thân Vương đều về ấp ở, mỗi tháng chỉ cần một vị ở triều đại diện cho các Thân Vương. Vị Thân Vương đại diện tháng 4 năm ấy lại chính là Trần Quốc Toản.
“Đông A di sự” ghi chép lại rằng: “Tháng tư đến lượt Trấn bắc đại tướng quân Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản. Hầu kính cẩn thưa:
– Thánh đức của Thái Tôn nhà ta nên giữ lấy. Thần xin tác hợp cho Đoàn tiên sinh và Giao Châu.”
(Xem bài: Định mệnh có thật hay không: Chưa đến 20 tuổi, chẳng đỗ đạt hay quen biết vẫn làm quan to đầu triều)
Như vậy có thể thấy rằng trong sách sử không ghi rõ và cũng không nhất quán về cái chết của Trần Quốc Toản. Nhưng trong gia phả dòng họ, cũng như cuốn “Đông A di sự” đều cho rằng Trần Quốc Toản hoàn toàn không bị tử trận. Sau này cũng có giả định suy đoán rằng có thể Trần Quốc Toản trong chiến trận bị thương rồi mất tích chứ không chết.
Một số nhà nghiên cứu họ Trần vẫn tin vào cuốn “Đông A di sự” do Trần Triều Bình Chương Quốc Sư và Băng Hồ Tướng Công Trần Nguyên Đán chắp bút, bởi đây là cuốn sách do người trong dòng tộc nhà Trần ghi chép lại chân thực chi tiết tất cả những sự việc liên quan đến triều đại nhà Trần.
Trần Hưng
Theo trithucvn.net
Cuộc chiến tranh chống Nguyên Mông lần hai vào năm 1285 chứ không phải năm 1288.?